Γεωπάρκο

Καταγραφή και παρουσίαση των Γεωτόπων & Γεωδιαδρομών του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς – Ιθάκης με σκοπό την ένταξη του στα Γεωπάρκα της UNESCO.

Ο προϋπολογισμός ένταξης της Πράξης ανέρχεται σε 326.000 €.

Ο ΟΦΥΠΕΚΑ υλοποιεί Υποέργο με τίτλο: «Καταγραφή, Ανάδειξη & Προβολή του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς – Ιθάκης» της Πράξης «Καταγραφή και παρουσίαση των Γεωτόπων & Γεωδιαδρομών του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς – Ιθάκης με σκοπό την ένταξη του στα Γεωπάρκα της UNESCO» ενταγμένο στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ιόνια Νησιά 2014-2020».

Ι. Θεσμός των Γεωπάρκων – Σκοπιμότητα της Πράξης

Μέχρι πρόσφατα η προσοχή όλων όταν είχαμε να κάνουμε με την προστασία του περιβάλλοντος ήταν στραμμένη στη προστασία της βιοποικιλότητας. Τα τελευταία χρόνια όμως μία καινούργια διάσταση στην προστασία του περιβάλλοντος ήρθε να προστεθεί, η προστασία της Γεωποικιλότητας. Η προστασία του αβιοτικού περιβάλλοντος και πιο συγκεκριμένα του γεωπεριβάλλοντος, κρίνεται εξίσου σημαντική, με την προστασία της βιοποικιλότητας. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί και οι γεωλογικές διεργασίες θα καθορίσουν τη φυσιογνωμία μιας περιοχής άρα και τη βιοποικιλότητας της, συνεπώς προστατεύοντας τη γεωποικιλότητα θα συμβάλλεις σημαντικά και στην προστασία της βιοποικιλότητας. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις η γεωποικιλότητα θα καθορίσει και το ανθρωπογενές περιβάλλον και θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τα ήθη και τις παραδόσεις των τοπικών κοινωνιών.

Η σύνδεση όλων αυτών, σε συνδυασμό με την αειφόρο ανάπτυξη ενός τόπου, μπορεί να λάβει χώρα μέσα από ένα γεωπάρκο, στο οποίο γίνεται ανάδειξη των γεωλογικών και φυσικών μνημείων μιας περιοχής, παράλληλα με την ανάδειξη των αρχαιολογικών και πολιτιστικών μνημείων. Σε ένα Γεωπάρκο η προστασία του αβιοτικού και έμβιου περιβάλλοντος βαδίζει χέρι-χέρι με την ήπια ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών μέσα από την ανάπτυξη ενός διαφορετικού εναλλακτικού τουρισμού, του «γεωτουρισμού» που έρχεται να επισκεφθεί αυτά τα γεωλογικά μνημεία και να γνωρίσει τα υψηλής ποιότητας τοπικά προϊόντα.

Ένα γεωπάρκο καθορίζεται από τους γεώτοπους του, ένα σύνολο γεωλογικών μνημείων μιας περιοχής τα οποία χρήζουν ανάδειξης και προστασίας, και από γεωδιαδρομές που συνδέουν τους γεώτοπους μεταξύ τους όπως και με αλλά φυσικά και πολιτιστικά μνημεία της περιοχής. Η καλή σήμανση και το πληροφοριακό υλικό δίνουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να γνωρίσει τη γεωλογία, το φυσικό περιβάλλον και τον πολιτισμό της περιοχής αυτής.

Στόχος ενός γεωπάρκου είναι να ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκτυο Γεωπάρκων τα οποία από τον Νοέμβριο του 2015 εντάχθηκαν στην UNESCO. Έτσι ένα αναγνωρισμένο γεωπάρκο βρίσκεται κάτω από το καθεστώς προστασίας της UNESCO. Η Περιοχή και τα προϊόντα της που θα πληρούν τις προϋποθέσεις θα μπορούν να φέρουν τα διακριτικά της UNESCO.

Για να μπορέσει ένα γεωπάρκο να ενταχθεί στο Διεθνές δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO θα πρέπει πρώτα να έχει οργανωθεί και να λειτουργεί ήδη ως γεωπάρκο. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουν οριστεί ήδη γεώτοποι και γεωδιαδρομές, θα έχουν δημιουργηθεί οι σχετικές υποδομές και η τοπική κοινωνία και οι τοπικοί φορείς θα το αγκαλιάσουν. Θα πρέπει επίσης να οριστεί ο διαχειριστής του Γεωπάρκου και να θεσμοθετηθεί το όργανο που θα το διαχειρίζεται. Για να μπορέσει να δημιουργηθεί ένα γεωπάρκο χρειάζεται κάποια αρχική χρηματοδότηση, ώστε Γεωλόγοι με σχετική εμπειρία, να καθορίσουν και να αναδείξουν ύστερα από μελέτη γεώτοπους και γεωδιαδρομές, και να παράγουν επιστημονικές πληροφορίες για να υποστηρίξουν τη σημασία τους και την ανάγκη προστασία τους. Στη συνέχεια θα πρέπει να δημιουργηθούν κατάλληλες υποδομές και να γίνει ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών για να γνωρίσουν και να υποστηρίξουν το γεωπάρκο. Τότε θα είναι δυνατή και η υποβολή του σχετικού φακέλου για ένταξη στο Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO.

Προτού όμως λάβουν χώρα όλες αυτές οι δράσεις για να οδηγηθούμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα θα πρέπει να θεσμοθετηθεί ένας φορέας ο οποίος θα αναλάβει αρχικά να υλοποιήσει τις δράσεις για τη δημιουργία του Γεωπάρκου, στη συνέχεια να πραγματοποιήσει δράσεις για την ομαλή λειτουργία και διαχείριση του και τέλος να κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την ένταξη του Γεωπάρκου στο Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO.

ΙΙ. Η Κεφαλονιά ως γεωλογικό εργαστήριο και Γεωπάρκο

Το νησί της Κεφαλονιάς εκτός από την πλούσια αρχαιολογική και πολιτιστική ιστορία και την πλούσια βιοποικιλότητά του (που οδήγησε στην ανακήρυξη του Αίνου σε Εθνικό Δρυμό), είναι ένα νησί με πλούσια γεωλογία, ένα ενεργό γεωλογικό εργαστήριο, που βρίσκεται στην πιο ενεργή τεκτονικά περιοχή της Ευρώπης. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί, ο μεγάλος αριθμός ρηγμάτων, αρκετά εκ των οποίων ενεργά, και κατ’ επέκταση η μεγάλη σεισμικότητα, τα σπήλαια και οι καρστικοί σχηματισμοί, ο Αίνος, αλλά και το ιδιαίτερο θαλάσσιο περιβάλλον δημιουργούν ένα γεωλογικό «μωσαϊκό», καθιστώντας το νησί έναν χώρο κατάλληλο, που πληροί συνεπώς όλες τις προδιαγραφές για να γίνει Γεωπάρκο, εντός του οποίου θα μπορούσαν να οριστούν δεκάδες γεώτοποι και αρκετές γεωδιαδρομές. Θα ήταν σκόπιμο στα όρια του Γεωπάρκου να συμπεριληφθούν, εκτός από το νησί της Κεφαλονιάς, η Ιθάκη, η οποία παρουσιάζει επίσης μεγάλο γεωλογικό ενδιαφέρον, καθώς και το εσωτερικό Αρχιπέλαγος Ιονίου με τις απόκρημνες ακτογραμμές, στις οποίες απεικονίζεται με ξεκάθαρο εντυπωσιακό τρόπο η γεωλογία της περιοχής, και τα παράκτια σπήλαια.

ΙΙΙ. Υφιστάμενη κατάσταση

Μετά τη συνάντηση που έλαβε χώρα στις 30.08.2016 στα γραφεία του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, αποφασίστηκε να προχωρήσει η προσπάθεια για την ένταξη της Κεφαλονιάς στο Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Προτού υλοποιηθεί ο στόχος αυτός, θα πρέπει πρώτα να ξεκινήσει η λειτουργία του Γεωπάρκου και να γίνουν οι απαραίτητες δράσεις όπως περιγράφονται παραπάνω. Προς αυτή την κατεύθυνση φαίνεται να κινούνται οι ακόλουθοι φορείς και ενέργειες που έχουν ήδη γίνει.

Η ύπαρξη του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, στελεχωμένου ήδη με το κατάλληλο προσωπικό και με δομές και εμπειρία που θα διευκολύνουν την οργάνωση και λειτουργία του Γεωπάρκου. Άλλωστε υπάρχει ήδη παράδειγμα όπου Φορέας Διαχείρισης (Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Χελμού-Βουραϊκού) αποτελεί τον διαχειριστή ενός Παγκόσμιου Γεωπάρκου της UNESCO (Γεωπάρκο Χελμού-Βουραϊκού).

Επίσης, η ύπαρξη δύο ήδη αξιοποιημένων και οργανωμένων γεώτοπων, των σπηλαίων Μελισσάνη και Δρογγαράτη που θα μπορέσουν να αποτελέσουν τον αρχικό πυρήνα και το πρότυπο για την επιλογή, ανάδειξη και προστασία άλλων γεωτόπων. Σημαντικό εξάλλου είναι και το ερευνητικό πρόγραμμα που χρηματοδοτήθηκε από την Κοινότητα Πουλάτων το 1985 και υλοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Πατρών με επιστημονικό υπεύθυνο τον Επίκουρο Καθηγητή, τότε, του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών κ. Κ. Παπαντωνόπουλο και ερευνητική ομάδα που περιλάμβανε γεωλόγους και τοπογράφους μηχανικούς για την αξιοποίηση του σπηλαιοβαράθρου Αγγαλάκι, το οποίο σύμφωνα με τον Καθηγητή Α. Ζεληλίδη που συμμετείχε τότε στην ερευνητική ομάδα αποτελεί σίγουρα ένα από τα ομορφότερα σπήλαια στον Ελληνικό χώρο.

Επιπλέον θα πρέπει να αναφερθούν και οι δράσεις που υλοποιήθηκαν από τον τότε Δήμο Σάμης για την αξιοποίηση του συνόλου των σπηλαίων της περιοχής Σάμης και οι οποίες φαίνεται να σταματούν το 2006, με αποκορύφωμα την πρόταση που υποβλήθηκε για τη δημιουργία του «Σπηλαιολογικού Πάρκου Σάμης». Όλα αυτά δείχνουν ότι υπάρχει αρκετή εμπειρία και έχουν γίνει ήδη βήματα προς την κατεύθυνση ανάδειξης και προστασίας γεωτόπων καθώς και στη διαχείριση και λειτουργία τους.

Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων ενέταξε στο σχεδιασμό της το έργο με τίτλο «Το σπήλαιο Αγγαλάκι, προτεινόμενες μελέτες/έργα για την αξιοποίηση του», όπου στα πλαίσια του θα εξεταστούν όλες οι υφιστάμενες μέχρι σήμερα προτάσεις/μελέτες και θα προταθούν οι απαιτούμενες μελέτες για την υλοποίηση αξιοποίησης του.

Η Πράξη θα υλοποιηθεί από δύο εταίρους, το Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου ως Δικαιούχο της Πράξης και το Πανεπιστήμιο Πατρών. Η πράξη δομείται, από 2 ξεχωριστά Υποέργα το πρώτο με τίτλο: «Καταγραφή, Ανάδειξη & Προβολή του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς – Ιθάκης», το οποίο θα υλοποιηθεί από το Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου και το δεύτερο Υποέργο με τίτλο «Καταγραφή και μελέτη της Γεωπικοιλότητας & Βιοποικιλότητας του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς – Ιθάκης» θα υλοποιηθεί από το Πανεπιστήμιο Πατρών. Στόχος της Πράξης αποτελεί η ένταξη του Γεωπαρκου Κεφαλονιάς-Ιθάκης στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO έως το 2022.

Η Πράξη με τίτλο: “Καταγραφή και παρουσίαση των Γεωτόπων & Γεωδιαδρομών του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς – Ιθάκης με σκοπό την ένταξη του στα Γεωπάρκα της UNESCO” έχει ενταχθεί στο Ε.Π. Ιόνια Νησιά, 2014-2020 (Άξονας Προτεραιότητας 2 – “Προστασία του Περιβάλλοντος και Αειφόρος Ανάπτυξη”) και συγχρηματοδοτείται σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και κατά 20% από εθνικούς πόρους.