Χλωρίδα

Η χλωρίδα του Εθνικού Δρυμού του Αίνου

Εικόνα 1. Το στενότοπο ενδημικό είδος Viola cephalonica απαντά μόνο στις υψηλότερες κορυφές του Εθνικού Δρυμού Αίνου.

Ο αριθμός των ειδών χλωρίδας του Εθνικού Δρυμού του Αίνου υπολογίζεται περίπου σε 400. Σε αυτά περιλαμβάνονται μόνον τα Πτεριδόφυτα και Σπερματόφυτα. Δηλαδή, δεν περιλαμβάνονται άλλες μεγάλες ομάδες φυτών, όπως π.χ. οι Μύκητες, οι Λειχήνες, τα Βρυόφυτα κ.λπ. Για αυτές τις μεγάλες ομάδες του φυτικού βασιλείου δεν υπάρχουν παρά μόνον αποσπασματικές αναφορές διαφόρων ειδών που απαντώνται στον Αίνο.

Από τα οκτώ γνωστά μέχρι σήμερα ενδημικά είδη και υποείδη της Κεφαλονιάς τα εξής τρία είναι αποκλειστικώς ενδημικά του Δρυμού:

-Viola cephalonica Bornm.: Εμφανίζεται σε υψόμετρο 1.500-1.600 m και φύεται στις σχισμές ασβεστολιθικών βράχων, καθώς και σε πετρώδεις θέσεις. Κύρια περιοχή εξάπλωσής του είναι η περιοχή γύρω από τις κεραίες στην θέση Χιονίστρα (Εικ. 1).
-Scutellaria rupestris Boiss. & Heldr. subsp. cephalonica (Bornm.) Greuter & Burdet: Εμφανίζεται μεταξύ 1.500-1.600 m και φύεται σε βραχώδεις και πετρώδεις ασβεστολιθικές θέσεις.
-Ajuga orientalis subsp. aenesia (Heldr.) Phitos & Damboldt: Εμφανίζεται μεταξύ 400-1.600 m και φύεται σε ασβεστολιθικές, πετρώδεις θέσεις.

Εικόνα 2. Το ενδημικό είδος Abies cephalonica στον Εθνικό Δρυμό Αίνου.

Σε αντίθεση με τα ανωτέρω αποκλειστικώς ενδημικά είδη του Αίνου εμφανίζονται και άλλα, τα οποία είναι ενδημικά του ελληνικού χώρου. Μερικά από αυτά ανευρέθησαν και περιεγράφησαν για πρώτη φορά στην Κεφαλονιά και μάλιστα στον Αίνο, όπως π.χ. Erysimum cephalonicum Polatschek, Astragalus sempervivens subsp. cephalonicus (C.Presl) Ascherson & Graebner, Campanula garganica subsp. cephallenica (Feer) Hayek, Poa cephalonica H. Scholz κ.ά. Έτσι αυτά φέρουν το όνομα του νησιού. Αργότερα όμως τα είδη αυτά ευρέθησαν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει και η Abies cephalonica Loudon, για την οποία γίνεται ιδιαίτερος λόγος στη παρακάτω παράγραφο για τη βλάστηση του Αίνου (Εικ. 2).

Χαρακτηριστικοί αντιπρόσωποι της χλωρίδας του Αίνου με αναφορά στη τοποθεσία και τον μήνα ανθήσεως:

Abies cephalonica Loudon (Οικογ. Pinaceae): ΑΙΝΟΣ, Ιούλιος
Acinos alpinus (L.) Moench (Οικογ. Labiatae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Adonis microcarpa DC. (Οικογ. Ranunculaceae): ΑΓ. ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ, Απρίλιος
Ajuga chamaepitys (L.) Schreber ssp. chia (Schreber) Arcangeli (Οικογ. Labiatae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Ajuga orientalis L. ssp. aenesia (Heldr.) Phitos & Damboldt (Οικογ. Labiatae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Anemone blanda Schott & Kotschy (Οικογ. Ranunculaceae): ΡΟΥΔΙ, Απρίλιος
Astragalus sempervirens Lam. ssp. cephalonicus (C.Presl) Ascherson & Graebner (Οικογ. Leguminosae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Aubrieta deltoidea (L.) DC. (Οικογ. Cruciferae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Bellis perennis L. (Οικογ. Compositae): ΑΙΝΟΣ, Απρίλιος
Campanula spatulata Sm. ssp. spruneriana (Hampe) Hayek (Οικογ. Campanulacecae): ΑΙΝΟΣ, Ιούνιος
Cardamine graeca L.(Οικογ. Cruciferae): ΑΙΝΟΣ, Απρίλιος
Cephalanthera damasonium (Miller) Druce (Οικογ. Orchidaceae): ΑΙΝΟΣ, Ιούνιος
Cephalanthera rubra (L.) L.C.M. Richard (Οικογ. Orchidaceae): ΑΙΝΟΣ, Ιούνιος
Cerastium illyricum Ard. ssp. illyricum (Οικογ. Caryophyllaceae): ΡΟΥΔΙ, Μάιος
Colchicum cupanii Guss. (Οικογ. Liliaceae): ΡΟΥΔΙ, Οκτώβριος
Corydalis solida (L.) Swartz ssp. solida (Οικογ. Papaveraceae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Crepis fraasii Schultz Bip.(Οικογ. Compositae): ΑΙΝΟΣ, Ιούνιος
Crupina crupinastrum (Moris) Vis. (Οικογ. Compositae): ΡΟΥΔΙ, Μάιος 2000
Cyanus segetum Hill (Οικογ. Compositae): ΡΟΥΔΙ, Μάιος Erysimum cephalonicum Polatschek (Οικογ. Cruciferae): ΡΟΥΔΙ, Μάιος
Erysimum cephalonicum Polatschek (Οικογ. Cruciferae): ΦΑΓΙΑΣ, Μάιος
Fritillaria mutabilis Kamari (Οικογ. Liliaceae): ΑΙΝΟΣ, Aπρίλιος
Fritillaria messanensis Rafin. subsp. gracilis (Ebel) Rix (Οικογ. Liliaceae): ΑΙΝΟΣ & ΡΟΥΔΙ, Aπρίλιος
Gagea cf. peduncularis (J. & C. Presl.) Pascher (Οικογ. Liliaceae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος 2000
Lamium garganicum L. ssp. striatum (Sm.) Hayek (Οικογ. Labiatae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος 1999
Lathyrus digitatus (Bieb.) Fiori (Οικογ. Leguminosae): ΡΟΥΔΙ, Μάιος
Orchis pauciflora Ten. (Οικογ. Orchidaceae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Paeonia mascula (L.) Miller ssp. russi (Biv.) Cullen & Heywood (Οικογ. Paeoniaceae): ΑΙΝΟΣ & ΡΟΥΔΙ, Απρίλιος (Εικ. 3)

Εικόνα 3. Το σπάνιο μεσογειακό είδος Paeonia mascula subsp. russi απαντά και στον Εθνικό Δρυμό.

Papaver rhoeas L. (Οικογ. Papaveraceae): ΑΙΝΟΣ, Ιούνιος
Saporaria aenesia Heldr. (Οικογ. Caryophyllaceae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Saxifraga chrysosplenifolia Boiss. (Οικογ. Saxifragaceae): ΑΙΝΟΣ, Ιούνιος
Scutellaria rupestris Boiss. & Heldr. subsp. cephalonica (Bornm.) Greuter & Burdet: (Οικογ. Labiatae): ΑΙΝΟΣ, Ιούνιος
Stachys parolinii Vis. (Οικογ. Labiatae): ΦΑΓΙΑΣ, Μάιος
Verbascum densiflorum Bertol. (Οικογ. Scrophulariaceae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Veronica glauca Sm. ssp. peloponnesiaca (Boiss. & Orph.) Maire & Petit. (Οικογ. Scrophulariaceae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Viola cephalonica Bornm. (Οικογ. Violaceae): ΑΙΝΟΣ, Μάιος
Viola odorata L. (Οικογ. Violaceae): ΑΙΝΟΣ, Μάρτιος

Η βλάστηση του Εθνικού Δρυμού του Αίνου

Εικόνα 4. Δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης στην περιοχή Μελανίτσας του Εθνικού Δρυμού.

Η κυριαρχούσα μορφή βλάστησης (Εικ. 4) στον Εθνικό Δρυμό του Αίνου είναι το δάσος της Ελάτης (Abies cephalonica). Η αξία της Abies cephalonica για την Κεφαλονιά είναι πολλαπλή. Δεν είναι μόνον ότι είναι συνδεδεμένη με την ιστορική πορεία του νησιού. Η επιστημονική αξία της εμφάνισης της σε ένα μικρό νησί είναι μεγάλη. Περιεγράφη από την Κεφαλονιά, φέρει το όνομά της και λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης της στο νησί έχει εξασφαλίσει την αμιγή διαιώνισή της στον “locus classicus”. Εκτός από την Κεφαλονιά, το είδος αυτό εμφανίζεται επίσης στην Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, Θεσσαλία και Ήπειρο.

Στον Εθνικό Δρυμό Αίνου, η Abies cephalonica εμφανίζεται επί των βορειοδυτικών παρυφών του όρους Ρούδι, ήδη από τα 550 m εντός του ανωτέρου ορίου της μακκίας βλάστησης, φθάνει δε υπό μορφή μεμονωμένων ατόμων περίπου μέχρι το υψόμετρο των 1.600 m, πλησίον της κορυφής του Αίνου Μέγας Σωρός. Η εξάπλωσή της, τόσο στο Ρούδι όσο και στον κύριο όγκο του Αίνου, δεν είναι συνεχής αλλά διακεκομμένη υπό μορφή μικρότερων ή μεγαλυτέρων συστάδων. Αλλά και οι συστάδες αυτές δεν είναι της ίδιας πυκνότητας. Γενικώς, είναι εντυπωσιακή η γυμνότητα των απότομων νοτιοδυτικών κλιτύων του Αίνου, η οποία οφείλεται στις καταστροφές που έχει υποστεί το δάσος (υλοτομίες, υπερβόσκηση, πυρκαγιές κ.λπ.) αλλά και στη δομή και την κλίση του εδάφους.

Σήμερα, εκτός της Abies cephalonica, κανένα άλλο δασικό είδος δε συμμετέχει ουσιαστικά στη σύνθεση του Δάσους του Δρυμού. Ενδιαφέρουσα είναι η παρουσία στο διάσελο που δημιουργείται μεταξύ του τμήματος του Δρυμού “Ρούδι” και “Αίνος”, μεμονωμένων ατόμων ή μικρών συστάδων δένδρων της Quercus pubescens Willd., η οποία κατέρχεται προς Ανατολάς μέχρι του υψομέτρου των 500 μ. και εκατέρωθεν της οδού, η οποία αρχίζει από τον Άγιο Ελευθέριο προς το χωριό Τσακαρισιάνος. Εκεί, η πυκνότητα των συστάδων είναι ακόμη και σήμερα πυκνή. Δεν μένει καμία αμφιβολία για την άλλοτε ύπαρξη στην εν λόγω περιοχή ενός εκτεταμένου δάσους, συνισταμένου από το φυλλοβόλο είδος Quercus pubescens.

Εικόνα 5. Χαρακτηριστική βλάστηση στο Όρος Ρούδι με μίξη κεφαλληνιακής Ελάτης και υψηλής μακκίας βλάστησης με αείφυλλα πλατύφυλλα ημιδενδρώδη είδη.

Συγκροτημένη θαμνώδη βλάστηση συναντούμε στο τμήμα “Ρούδι” του Εθνικού Δρυμού (Εικ. 5). Αυτή η βλάστηση ανέρχεται ακριβώς από τον δημόσιο δρόμο, που ενώνει τη Σάμη με το Αργοστόλι, επί των βορείων κλιτύων του όρους Ρούδι, όπου ανερχόμενη μέχρι περίπου του υψομέτρου των 750 m δημιουργεί μία από τις χαρακτηριστικότερες μορφές μακκίας βλαστήσεως. Συνίσταται από αείφυλλα σκληρόφυλλα θαμνώδη ή ημιδενδρώδη είδη όπως: Pistacia lentiscus, Quercus coccifera, Quercus ilex, Phillyrea latifolia, Arbutus unedo, Arbutus adrachne, καθώς και υβριδιακές μορφές των δύο τελευταίων ειδών κ.λπ. Από το υψόμετρο των 700 m περίπου η αδιαπέραστη αυτή βλάστηση αρχίζει να αραιώνει δίνοντας τη θέση της στο δάσος της Ελάτης. Στις υψηλότερες θέσεις, όπου οι συστάδες της Ελάτης είναι αραιές ή ελλείπουν, εμφανίζεται κυρίως η Quercus coccifera υπό μορφή μικρών θάμνων.